Badacze odkrywają, jak muzyka wpływa na mózg i pomagają nam zrozumieć jego prawdziwą emocjonalną i społeczną siłę.
Pamiętam, jak pierwszy raz usłyszałem piosenkę Petera Gabriela "Solsbury Hill". Coś w tym utworze - tekst, melodia, niezwykły 7/4 czasowy podpis - zaskoczyło mnie. Nawet teraz, po latach, nadal może mnie to doprowadzić do płaczu.
Kto z nas nie ma podobnej historii o piosence, która nas dotknęła? Niezależnie od tego, czy bierzemy udział w koncercie, słuchamy radia czy śpiewamy pod prysznicem, muzyka ma w sobie coś, co może napełnić nas emocjami, od radości do smutku.
Muzyka wpływa na nas w taki sposób, że inne dźwięki tego nie robią, a naukowcy od lat zastanawiają się dlaczego. Teraz w końcu zaczynają szukać odpowiedzi. Z pomocą technologii fMRI odkrywają, dlaczego muzyka może wywołać tak silne uczucia i powiązać nas tak blisko z innymi ludźmi.
"Muzyka wpływa na głębokie ośrodki emocjonalne w mózgu", mówi Valorie Salimpoor, neurobiolog z Uniwersytetu McGill, która studiuje mózg z muzyką. "Pojedynczy ton sam w sobie nie jest przyjemny, ale kiedy te dźwięki są zorganizowane w jakiś sposób w czasie, jest zaskakująco silny.
Jak muzyka sprawia, że mózg jest szczęśliwy
Jak potężny? W jednym ze studiów wraz z kolegami podłączyła uczestników do urządzenia FMRI i nagrała ich aktywność mózgu podczas słuchania ulubionego utworu muzycznego. W szczytowych momentach emocjonalnych w zidentyfikowanych przez słuchaczy pieśniach, w jądrze accumbens, strukturze głęboko w starszej części naszego ludzkiego mózgu, uwalniała się dopamina.
"To duża sprawa, ponieważ dopamina jest uwalniana z biologiczną nagrodą, na przykład podczas jedzenia i seksu", mówi Salimpoor. "Jest również uwalniany razem z bardzo silnymi i uzależniającymi narkotykami, takimi jak kokaina czy amfetamina".
Jest jeszcze jedna część mózgu, która wydala dopaminę, tuż przed kulminacją momentów emocjonalnych w pieśni: jądro caudatus, które jest zaangażowane w oczekiwanie przyjemności. Prawdopodobnie oczekiwana radość pochodzi ze znajomości tej piosenki - masz zakotwiczoną w mózgu pamięć o pieśni, którą cieszyłeś się w przeszłości i przewidujesz kulminacje, które nadejdą. To połączenie oczekiwania i przyjemności jest potężną kombinacją, która wskazuje, że jesteśmy biologicznie nastawieni na słuchanie muzyki, która nam się podoba.
Ale co się dzieje w naszych mózgach, gdy podoba nam się coś, czego nigdy wcześniej nie słyszeliśmy? Aby się tego dowiedzieć, Salimpoor ponownie podłączył ludzi do sprzętu FMRI. Ale tym razem pozwoliła uczestnikom posłuchać nieznanych piosenek i dała im trochę pieniędzy oraz poleciła wydać je na dowolną muzykę.
Analizując skany mózgu uczestników, stwierdziła, że kiedy cieszyli się z nowej piosenki na tyle, że mogli ją kupić, dopamina została ponownie uwolniona w jądrze accumbens. Znalazła również zwiększoną interakcję między jądrem accumbens i wyższych struktur korowych mózgu zaangażowanych w rozpoznawanie wzorów, pamięci muzycznej i przetwarzania emocjonalnego.
Odkrycie to zasugerowało jej, że podczas słuchania nieznanej muzyki, mózg przetwarza dźwięki poprzez obwody pamięci i szuka rozpoznawalnych wzorców, aby móc przewidywać, dokąd zmierza piosenka. Jeśli muzyka zabrzmi zbyt obco, trudno będzie przewidzieć strukturę piosenki i nie spodoba się ona ludziom - czyli nie będzie hitu dopaminy. Ale jeśli muzyka ma jakieś rozpoznawalne cechy - być może znajomy beat lub strukturę melodyczną - ludzie będą w stanie lepiej przewidzieć emocjonalne kulminacje piosenki i bardziej się nią cieszyć. Trafienie dopaminy wynika z faktu, że ich przewidywania zostały potwierdzone - lub w fascynujący sposób, lekko zranione.
"To rodzaj przejażdżki kolejką górską", mówi, "gdzie wiesz, co się wydarzy, ale i tak możesz być mile zaskoczony i cieszyć się tym.
Salimpoor uważa, że to połączenie oczekiwania i intensywnego emocjonalnego wyzwalania może wyjaśnić dlaczego ludzie tak bardzo kochają muzykę, a jednocześnie mają tak różne gusta muzyczne - gusta muzyczne zależą od różnorodności dźwięków i wzorców muzycznych, które są słyszane i przechowywane w mózgu przez całe życie. To właśnie dlatego piosenki popowe są tak popularne - ich struktury melodyczne i rytmy są dość przewidywalne, nawet jeśli utwór nie jest znany - i dlatego jazz, ze swoimi skomplikowanymi melodiami i rytmami, jest bardziej zwyczajnym gustem. Z drugiej strony, ludzie mają tendencję do znudzenia się raczej muzyką pop niż jazzem z tego samego powodu - może stać się ona zbyt przewidywalna.
Ich wyniki wyjaśniają również, dlaczego ludzie w kółko słuchają tej samej piosenki i nadal się nią cieszą. Emocjonalny wpływ znanego utworu muzycznego może być tak intensywny, że łatwo go pobudzić nawet po latach.
"Gdybym poprosił cię o opowiedzenie mi wspomnienia z liceum, mógłbyś mi je opowiedzieć", mówi Salimpoor. "Ale gdybyś posłuchał kawałka muzyki z liceum, faktycznie poczułbyś te emocje.
Jak muzyka synchronizuje mózg
Ed Large, psycholog muzyczny z Uniwersytetu w Connecticut, zgadza się, że muzyka wyzwala silne emocje. Jego badania badają, w jaki sposób zmiany w dynamice muzyki - spowolnienie lub przyspieszenie rytmu lub cichsze i głośniejsze dźwięki w utworze, na przykład rezonans w mózgu - wpływają na przyjemność i reakcję emocjonalną.
W jednym z opracowań, Large i koledzy mieli okazję wysłuchać jednej z dwóch wariacji utworu Chopina: W pierwszej wersji utwór był grany jak zwykle, z wariacjami dynamicznymi, natomiast w drugiej był grany mechanicznie, bez tych wariacji. Kiedy uczestnicy słuchali dwóch wersji, gdy byli podłączeni do maszyny fMRI, ich centra przyjemności świeciły się podczas dynamicznych chwil w wersji pierwszej, ale nie świeciły się w wersji drugiej. Było tak, jakby piosenka straciła swój rezonans emocjonalny, gdy straciła dynamikę, choć "melodia" była taka sama.
"Kiedy zapytaliśmy słuchaczy o eksperyment, nawet nie zdawali sobie sprawy, że gramy ten sam utwór", mówi Large.
Grając w bardziej dynamiczną wersję, Dużą aktywność zaobserwowano również w lustrzanych neuronach słuchacza - neuronach, które są zaangażowane w naszą zdolność do doświadczania wewnętrznie tego, co obserwujemy na zewnątrz. Neurony wystrzeliwują wolniej i szybciej w szybszym tempie, co sugeruje, że neurony lustrzane odgrywają ważną rolę w przetwarzaniu dynamiki muzycznej i mogą wpływać na sposób, w jaki doświadczamy muzyki.
"Rytmy muzyczne mogą mieć bezpośredni wpływ na rytm mózgu, a rytmy mózgu są odpowiedzialne za to, jak się czujesz w danym momencie", mówi Large.
Kiedy ludzie zbierają się razem i słuchają tej samej muzyki - jak w sali koncertowej - ma to tendencję do zsynchronizowania ich mózgów w sposób rytmiczny i wspólnego przeżycia emocjonalnego - mówi. Muzyka działa podobnie jak mowa - wykorzystuje połączenie dźwięku i dynamicznych wariacji, aby dać słuchaczowi pewne zrozumienie.
"Jeśli ja jestem artystą, a ty słuchaczem, a to co gram naprawdę cię porusza, to w zasadzie zsynchronizowałem twój rytm mózgu z moim", mówi Large. "Tak się z tobą komunikuję."
Różne notatki dla różnych osób
Inne badania nad muzyką wspierają teorie Large'a. W jednym z badań neurobiologowie wprowadzili różne rodzaje pieśni u ludzi i monitorowali aktywność mózgu. Odkryli, że muzyka wpływa na wiele ośrodków mózgu jednocześnie, ale, co nieco zaskakujące, każdy styl muzyczny tworzy swój własny wzór, z piosenkami uptempo tworzącymi jeden rodzaj wzoru, wolniejszymi, lirycznymi i tak dalej. Nawet jeśli ludziom nie podobały się piosenki lub nie mieli dużej wiedzy muzycznej, ich mózgi wyglądały zadziwiająco podobnie do mózgów ludzi, którzy je lubili.
Ale jeśli wszystkie nasze mózgi są zsynchronizowane, jeśli słyszymy te same podstawowe różnice dynamiczne w muzyce, dlaczego nie wszyscy reagujemy z tą samą radością?
Large, podobnie jak Salimpoor, mówi, że ta różnica w preferencjach wynika z tego, jak nasze neurony są połączone razem, co z kolei opiera się na naszej osobistej historii słuchania lub grania muzyki. Rytm polega na przewidywalności, mówi, a nasze przewidywania dotyczące muzyki zaczynają się tworzyć w dość młodym wieku. Nawiązuje do twórczości Erin Hannon z Uniwersytetu w Nevadzie, która dowiedziała się, że dzieci w wieku 8 miesięcy już dostrajają się do rytmów muzyki z własnego środowiska kulturowego.
Więc aktywność w jądrze accumbens może sygnalizować emocjonalną radość, ale nie wyjaśnia tego, mówi Large. Nauka tak. Dlatego też muzycy, którzy z biegiem czasu zostali wystawieni na bardziej skomplikowane wzorce muzyczne, mają bardziej zróżnicowane gusta muzyczne i cieszą się bardziej awangardowymi tradycjami muzycznymi niż nie-muzycy. Ważne są również konteksty społeczne, które mogą wpływać na twoje reakcje emocjonalne.
"Kochanie, to takie subiektywne", mówi. "Muzyka może brzmieć dla ciebie nie inaczej niż dla kogoś innego, ale nauczysz się łączyć ją z czymś, co ci się podoba.
Może to wyjaśnia, dlaczego tak bardzo kocham Solsbury Hill. Jego niezwykły rytm nie tylko mnie fascynuje - jako muzyk wciąż mam ochotę go od czasu do czasu policzyć, ale też przypomina mi, gdzie byłem, kiedy pierwszy raz usłyszałem tę piosenkę: Siedziałam obok słodkiego faceta, w którym się zakochałam w college'u. Bez wątpienia moje przyszłościowe centra rozrywki strzelały z różnych powodów.
I na szczęście, teraz, gdy utwory przyjemności są głęboko zakorzenione w moim mózgu, piosenka może nadal dawać to słodkie emocjonalne uwolnienie.
